نظرات ياداشت ايمان واقعي

+ جواب نويسنده به يك كاربر گرامي

قسمت دوم پاسخ:

1. خداوند، به همه پديده‌ها، و از جمله افعال انسان، قبل از وقوع آنها آگاه است، و علم الهي، خطا بردار نيست. پس ناچار هم? حوادث بر طبق علم ازلي الهي، واقع خواهد شد و تخلف از آن، ممكن نيست. پس اختيار و انتخابي هم براي انسان در كار نخواهد بود.

بررسي و پاسخ

علم الهي به هر حادثه‌اي آن چنان كه واقع مي‌شود تعلّق گرفته است و افعال اختياري انسان هم به "وصف اختياري بودن" (مرتبط با اراده و اختيار وي) براي خداي متعال علوم است پس اگر به وصف جبري بودن (و صرف نظر از اراده و اختيار او) تحقق يابد برخلاف علم الهي، واقع مي‌شود.[3]

2. خداوند وجود پديده‌ها را از آغاز پيدايش تا دوران شكوفايي و تا پايان عمر تحت تدبير حكيمانه دارد و پيدايش هر چيزي از جمله رفتار انسان‌ها مستند به تقدير و قضاء الهي است، در اين صورت اگر كار انسان، واقعاٌ اختياري و مستند به اراده اوست ديگر نبايد مستند به اراده و قضاء الهي باشد و اگر مستند به قضا و قدر الهي است ديگر نبايد تابع اختيار و انتخاب انسان باشد، پس جبر بر رفتار او حاكم است نه اختيار.

بررسي و پاسخ

پاسخ صحيح به اين شبهه متوقف بر فهميدن اين نكته است كه اراده الهي و اراده انسان در عرض هم و مانعه الجمع نيستند بلكه در طول هم مي‌باشند مانند تاثير اراده انسان بر روي كليد در باز كردن قفل در يا قلم در نوشتن. بنابراين تاثير اراده انسان به عنوان آخرين جزء به وجود آمدن فعل منافاتي با استناد وجود همه اجزاء بوجود آورنده فعل از جمله اراده انسان به خداي متعال ندارد و وجود جهان و انسان و همه مراتب وجودي او از جمله افعالش تحت قدرت خداوند بوده و همواره به آنها وجود مي‌بخشد و پيوسته به خداوند نيازمند بوده و از او همه صفات، ويژگي‌ها و حدود مشخصات خود را دريافت مي‌كنند پس فعل انسان هم مستند به خداوند است هم مستند به انسان و اراده انسان مانند اصل وجودش كه وابسته به اراده الهي است.[4] بنابراين، تعيين خصوصيات افعال اختياري (تقدير عيني) و تعيين بخشيدن و ايجاب آن (قضاي عيني) به هيچ وجه مستلزم طرد و سلب اختيار نيست بلكه با آن همراه است و از مجراي آن گذر مي‌كند.[5]