سوال: سوال براي شناخت کاستي ها و رفع آنها و همچنين استعدادها و تقويت آنها بايد چه کنيم؟

نتيجه تحقيق نويسنده وبلاك راه فضيلت:

دوست گرامي ممنون كه سوال خود را مطرح كرديد اي كاش ادرسي ايميلي يا ادرس وبلاكي گذاشته بوديد تا جواب را به شما ارسال ميكردم اما اميدورام كه شما جواب خود را در اين قسمت مشاهده كنيد.
راه هاي شناخت عيب هاي درون
نگاه معنوي

انسان به خاطر اينکه خود را دوست مي دارد، کمتر به عيب هاي خويش توجه مي کند و به همين خاطر درصدد رفع آنها نيست، درست از همين جاست که ممکن است در نزد مردم اين نقايص آشکار شود و مورد سرزنش مردم قرار گيرد و منزلت اجتماعي خويش را از دست دهد. نبي مکرم اسلام در ضمن حديثي، شناسايي عيوب را از تفضلات الهي بر شمرده و مي فرمايد: «اذا اراد الله بعيد خيراً فقّهه في و زهده في الدنيا و بَصَّره بعيوب نفسه»1 ؛ هرگاه خدا براي بنده اي نيکي بخواهد او را تَفَقُّه در دين و زهد در دنيا و او را به عيب هايش آگاه ميکند .
راه هاي شناخت عيب هاي درون
براي شناسايي نقايصي که در درون ما هستند و اگر اصلاح و محو نگردند، موجب بي آبرويي در دنيا و سرافکندگي در آخرت مي گردند امامان معصوم، راهکارهايي را معرفي نموده اند که عبارتند از:
الف. حسابرسي از خود
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «من حاسب نفسه وقف علي عيوبه و احاط بذنوبه»«2» ؛ کسي که از خود حساب بکشد از عيب هايش مطلع شده و بر گناهانش احاطه ميابد.
در اين حديث نوراني، توجه به خود و تطبيق صفات درون با فضايل انساني و اسلامي از بهترين راههاي شناخت عيب شمرده شده است.
ب. معاشرت با دوستان مورد اعتماد
يکي ديگر از راه هاي تشخيص عيوب نفساني همنشيني با رفيقان دلسوز و مورد اعتماد است. اگر دوستان در دوستي خود صادق باشند، بايد آبروي رفيق خود را با آگاهي دادن به نقص هايش حفظ نمايند. اين مسئله آنقدر اهميت دارد که امام کاظم عليه السلام صرف ساعتي از روز را براي اين امر ضروري دانسته و فرموده: «و ساعة لمعاشرة الاخوان و البقات الذين يعرّفونکم عيوبکم و يخلصون لکم في الباطن»3 ؛ و ساعتي را قرار دهيد براي معاشرت با دوستان و نزديکاني که با شما صادق هستند و عيب هايتان را به شما ميشناسانند و باطنا با شما اخلاص دارند. اين امر بدان جهت است که مومن آيينه مومن است و او را از نقايصي که دارد، بي منت و بدون آبروريزي مطلع مي کند.
ج. عبرت از انسانهاي داراي رذيله


يکي ديگر از راههايي تشخيص نارسايي در روح توجه به عيوب است که در ديگران وجود داشته و به واسطه اعمال ناشايست از آن ها سر مي زند زيرا اگر وجود صفت ناپسندي در يک شخص براي او عيب محسوب مي شو، وجود آن در درون ما نيز نقص است. اين همان شيوه اي است که لقمان حکيم از آن پرده برداشت و در سوالي که از او شد ادب را از که آموختي؟ جواب داد: از بي ادبان.
انسان به خاطر اينکه خود را دوست مي دارد، کمتر به عيب هاي خويش توجه مي کند و به همين خاطر درصدد رفع آنها نيست، درست از همين جاست که ممکن است در نزد مردم اين نقايص آشکار شود و مورد سرزنش مردم قرار گيرد و منزلت اجتماعي خويش را از دست دهد.


نکته مهمي را بايد در اين جا تذکر داد و آن اينکه، تجسس از عيوب ديگران براي کشف نقطه ضعف و بردن آبروي آنها حرام و گناه بزرگي است و به فرمايش اميرالمؤمنين عليه السلام «نزديکترين حالات به کفر و بي ايماني آن است که شخصي به نام برادري با ديگري طرح دوستي بريزد تا عيب هاي او را شمرده و روزي مورد سرزنش قرار دهد».
البته واضح است که در اين مسير تنها بايد توفيق الهي شامل ما شود تا اولا به شناخت نارسايي هاي روحي نايل گشته و بعد آن را در وجود خود ريشه کن نماييم.
منابع:
1:اصول كافي ، ج 3 ، ص 196
2:شرح غررالحکم،ج5،ص299
3:تحف العقول، ص 409.
4:کافي؛ ج 2، ص 355.