قسمت سوم جواب:

راه دعا از ديدگاه امام صادق(ع):

شخصي خدمت امام صادق(ع) عرض كرد: دو آيه در قرآن است كه تأويل و معناي آن را نميدانم. يكي "ادعوني استجب لكم" است، كه ما هر چه دعا ميكنيم، اجابت نميشود. حضرت فرمود: "من سر عدم اجابت دعايتان را به شما ميگويم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت كني و آن گاه او را بخواني، دعايت را اجابت ميكند، ولي تو با (دستورهاي) او مخالفت كرده، نافرمانياش ميكني. او نيز اجابت نميكند. با اين حال، اگر خدا را از راهش بخواني - اگر چه گناهكار باشي - خدا دعايت را مستجاب ميكند".

آن شخص پرسيد: راه دعا چيست؟ فرمود: "نماز (21) كه خواندي، ابتدا تمجيد كرده، او را به بزرگي ميستايي و به هر نحو كه ميتواني، حمد و ستايش ميكني، سپس بر پيامبر(ص) و آلش درود ميفرستي و به تبليغ رسالتش گواهي ميدهي، و بر ائمه هدي سلام ميدهي، آن گاه نعمتهاي خدا را بر خود ميشماري و او را به خاطر آنها ستايش و شكر ميكني. بعد به گناهان خود يكايك اعتراف ميكني و هر كدام را كه به يادداري، اقرار مينمايي. هر كدام را به خاطر نداري، به طور سربسته به زبان ميآوري و از همه گناهان به درگاه خدا توبه ميكني و تصميم ميگيري كه ديگر گناه نكني و از روي پشيماني و صدق نيت و خلوص، و در بيم و اميد از آنها استغفار و طلب آمرزش ميكني، سپس ميگويي: اللهم اني أعتذر اليك من ذنوبي و استغفرك و أتوب اليك فأعني علي طاعتك و وفّقني لما اوجبت عليّ من كل ما يرضيك فاني لم أر أحداً بلغ شيئاً من طاعتك الا بنعمتك عليه قبل طاعتك، فأنعم عليّ بنعمة أنال به رضوانك و الجنةَ. بعد از رعايت اين مراتب، حاجت خود را بخواه، كه اميدوارم خدا نااميدت نكند و حاجتت را برآورد.(22)

چند تذكر:

1 - گاهي با وجود تمام شرايط دعا، دعا مستجاب نميشود، چون به مصلحت ما نيست، يعني چيزي را طلب ميكنيم كه به سود ما نيست، اگر چه ميپنداريم به نفع ما است.(23)

2 - گاهي دعا مستجاب ميشود، ولي از روي مصالحي تحقق عملي آن به تأخير ميافتد، حتي ممكن است تا بيست سال طول بكشد تا محقق گردد.

3 - در روايت است خداوند وقتي بندهاي را دوست داشته باشد، اجابت دعاي او را به تأخير مياندازد تا بندهاش با او راز گويد.

از اين رو مؤمنان ثابت قدم هيچ گاه از تكرار دعا مأيوس نميشوند، بلكه ميگويند:

دسـت از طلب نـدارم تا كـام من برآيديا جان رسد به جانان يا جان ز تن درآيد

پي‌نوشت‌ها:
1. نهج البلاغه، نامه 31.
2. اصول كافي، ج 4، ص 245
3. همان، ص 247.
4. تحف العقول، ص 202.
5. مصباح يزدي، بر درگاه دوست، ص 56.
6. كهف (18) آيه 28.
7. يونس (10) آيه 12.
8. اصول كافي، ج 4، ص 219.
9. بحارالانوار، ج 93، ص 381.
10. بحارالانوار ج 93، ص 305.
11. عدة الداعي، ص 97.
12. عدة الداعي، ص 97.
13. مكارم الاخلاق، ص 315.
14. پيامبر(ص) فرمود: "براي خدا منادي هست كه هنگام سحر ندا ميكند: آيا دعا كنندهاي هست تا اجابت نمايم؟ آيا استغفار كنندهاي هست تا مورد بخشش قرار دهم؟ آيا درخواست كنندهاي هست تا به او عطا نمايم؟"
15. رساله "لقاءالله"، ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي، ص 119.
16. همان، ص 87.
17. غررالحكم، ترجمه محمد علي انصاري، ج 1، ص 32.
18. معاني الاخبار، ص 271، به نقل از كيفرگناه و عواقب آن، سيد هاشم رسولي محلاتي.
19. همان، ص 270.
20. مؤمن (40) آيه 60.
21. بحارالانوار، ج 93، ص 376 و 377.
22. غسل و نماز توبه به كيفيتي كه ذكر شد.
23. فلاح السائل، ص 38 و 39.
24. قرآن كريم در اين مورد ميگويد: "چه بسا چيزي را خوش نداريد، حال آن كه خير و منفعت شما در آن است و يا چيزي را دوست داشته باشيد، حال آن كه شر و ضرر شما در آن است. خدا ميداند، ولي شما نميدانيد". سوره بقره، آيه 216