سوال:با توجه به اين كه انسان آفريده شده است و داشتن برده و خريد و فروش انسان به هر عنوان شايسته نيست، چگونه ائمه اطهار داراي برده و كنيز بودند؟

نتيجه تحقيق نويسنده وبلاك راه فضيلت:

اسلام برنامه دقيق و زمان بندي شده اي براي آزادي اسرا و بردگان دارد بي آن كه اين آزادي عكس العمل نامطلوبي در جامعه به وجود آورد. اسلام هرگز ابداع كننده بردگي نبوده است، بلكه در حالي ظهور كرد كه بردگي سراسر جهان را گرفته بود. حتي بعد از اسلام در تمام جوامع بردگي وجود داشت، تا حدود يكصد سال قبل كه نهضت آزادي بردگان شروع شد، چرا كه به خاطر دگرگون شدن نظام زندگي بشر، مسئله بردگان به شكل قديمي قابل قبول نبود. اگر اسلام طبق يك فرمان عمومي دستور مي‌‌‌ داد همه بردگان آزاد شوند، جه بسا بسياري از آنان تلف مي‌‌‌ شدند، زيرا نه كسب وكار مستقلي داشتند و نه خانه و وسيله اي براي ادامه زندگي. از اين رو بايد تدريجاً آزاد مي‌‌‌ شدند و جذب جامعه مي‌‌‌ گرديدند. برنامه اسلام در مورد بردگي فقط در مورد اسيران جنگي كه از كفّار گرفته مي‌‌ شد بود. احكام خاص بردگان مربوط به اين اسيران جنگي است. افرادي از كافران و مشركان كه اسير مي‌‌ شدند، براي نگهداري و كنترل آنان بايستي آنان را زنداني كنند. در نتيجه بودجه و هزينه هنگفتي بر دوش جامعه اسلامي تحميل مي‌‌ شد. اگر مي‌‌ خواستند همه را يكدفعه آزاد كنند ، غير عاقلانه بود، چون اينان كساني بودند كه با مسلمانان جنگيده اند و حتّي تعدادي از مسلمانان را كشته‌اند. بنابراين راه عاقلانه اين بود كه حاكم اسلامي، اسيران را به افراد توانمند مسلمان بفروشد و از اين طريق بيت المال تأمين شود. از طرفي اين بردگان و اسيران كم كم در جامعه اسلامي هدايت شوند. اسيراي براي مولاي خود كار اقتصادي انجام مي‌ دادند و هيچ باري بر دوش جامعه و حكومت اسلامي اضافه نمي شد. بنابراين درباره اسيران جنگي و كنترل و هدايت آنان به اسلام، اين طرح خوبي است. البته اين طرح الزامي نيست و حاكم اسلامي اگر صلاح بداند مي‌ تواند آنان را آزاد نمايد با آنان را به عنوان برده به مسلمانان بفروشد. در صورت دوم در برنامه هاي اسلامي تشويق بر آزاد كردن بنده ها فراوان است، مثلاً كفّاره عمدي روزه ماه مبارك رمضان و كفاره قتل عمدي ، آزاد كردن بندگان است كه از برنامه هاي اسلامي است. از طرفي در اسلام درباره رفق و مدارا با بردگان تأكيد فراوان شده تا آن جا كه آن ها را در زندگي صاحبان خود شريك و سهيم كرده اند. علي(ع) به غلام خود قنبر فرمود : " من از خدا شرم دارم لباسي بهتر از تو بپوشم، زيرا رسول خدا فرمود: از آن چه خودتان مي‌ پوشيد، بر آنان بپوشانيد و از آنچه مي‌ خوريد، به آنان بخورانيد".(1)
پس مي‌ توان گفت اسلام اصالتاً با برده داري موافق نيست، ولي اگر چاره اي نباشد، طرح خوبي براي نگهداري و هدايت اسيران است. البته اختيار گرفتن برده يا آزاد كردن يا نگهداري آنان در زندان يا مبادله اسيران، به دست حاكم اسلامي است و او هر جور كه به صلاح و مصلحت مسلمانان باشد، بايد عمل كند.(2)

پي نوشت ها:
1. بحارالأنوار ، ج 74، ص 144، منقول از تفسير نمونه، ج 31 ، ص 421.
2. با استفاده از تفسير نمونه، ج 21، ص 421.