ادامه جواب سوالي كه در مورد مرگ شده بود....2. قبر
در واقع «قبر» همان «برزخ» است.و برزخ عالم بين دنيا و آخرت است كه
انسان از هنگام مرگ تا نفخ صور در آن قرار دارد.منظور از قبر، همين قبر
ظاهرى نيست كه ما مىبينيم، زيرا اين قبر كه جسم ما را در خود جاى مىدهد،
پس از چندى مىپوسد، بلكه منظور از قبر، باطن آن است كه تا قيامت پا بر
جاست و در روايات ما از آن به باغى از باغهاى بهشت يا چاهى از چاههاى جهنم
تعبير مىكنند.
قرآن كريم پس از نقل تمنّاى باطل افراد بدكردارى كه از دنيا
رفتهاند و درخواست بازگشت به دنيا را دارند تا شايد رفتارى شايسته پيشه
كنند، ولى برآورده نمىشود؛ مىفرمايد:
(وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ)؛ «و پشت سر
آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند».مومنون (23)، آيه 100.
همچنين حال برزخ و برزخيان پس از مرگ را چنين بيان مىفرمايد:
(وَ ما نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ يَوْمَ يَأْتِ لا
تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِىٌّ وَ سَعِيدٌ
فَأَمَّا الَّذِينَ شَقُوا فَفِى النَّارِ لَهُمْ فِيها زَفِيرٌ وَ شَهِيقٌ
خالِدِينَ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ
رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ وَ أَمَّا الَّذِينَ سُعِدُوا
فَفِى الْجَنَّةِ خالِدِينَ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ
إِلاَّ ما شاءَ رَبُّكَ عَطاءً غَيْرَ مَجْذُوذٍ)؛هود (11)، آيات: 104 -
108. «و ما [مجازات ]را جز تا زمان محدودى تأخير نمىاندازيم، آن روز كه
فرا رسد، هيچ كس جز به اجازه او سخن نمىگويد؛ گروهى بدبختند و گروهى
خوشبخت. اما آنها كه بدبخت شدند، در آتشاند؛ و براى آنان در آنجا «زفير» و
«شهيق» (نالههاى طولانى دم و بازدم) است. جاودانه در آن خواهند ماند؛ تا
آسمانها و زمين بر پا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد. پروردگارت هر چه را
بخواهد انجام ميدهد. اما آنهايى كه سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت
خواهند ماند، تا آسمانها و زمين برپا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد.
بخششى است قطع نشدنى».
عبارت «ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ» روشن مي سازد كه منظور
از «جنت» و «جهنم»، بهشت و دوزخ پيش از قيامت است؛ زيرا هر گاه قيامت برپا
شود، بساط زمين و آسمان نيز برچيده مىشود. به همين دليل امام على(ع) به
اين آيات در قبال كسى كه ثواب و عقاب برزخى پيش از قيامت را انكار مي كرد،
استناد كرده است:
«اما رد بر كسى كه ثواب و عقاب در دنيا پيش از برپايى قيامت را
انكار مىكند، سخن خداوند متعال است». آنگاه آيات بالا را قرائت مىكنند و
در ادامه مىيفرمايد: «منظور از «إِلاَّ ما شاءَ رَبُّكَ» آسمانها و زمين
پيش از برپايى قيامت است؛ زيرا با قيامت، آسمانها و زمين تبديل
ميشوند».اشاره به آيات 66 و 67 سوره مباركه «زمر».
همانند آيه مذكور، اين سخن خداوند است: (وَ مِنْ وَرائِهِمْ
بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ) و برزخ عبارت است از امرى بين دو امر
(دنيا و آخرت) كه عبارت از ثواب و عقاب بين دنيا و آخرت است و مثل آن آيه
(النَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوًّا وَ عَشِيًّا وَ يَوْمَ تَقُومُ
السَّاعَةُ).مؤمن (23)، آيه 46: «آتش است كه هر صبح و شام بر آن (خاندان
فرعون) عرضه ميشوند». قيامت خانه جاودانگى است و صبحگاهان و شامگاهان در
آن راه ندارد؛ بلكه آن دو در دنيا هستند. همچنين خداوند متعال درباره
بهشتيان مىفرمايد: (وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيها بُكْرَةً وَ
عَشِيّاً).مريم (19)، آيه 62: «و هر صبح و شام روزى آنان در بهشت مقرر
است». صبح و شب از صفات شبانه روز است كه در بهشت زندگانى پيش از روز قيامت
واقع مىشود. خداوند متعال درباره اين گروه مىفرمايد: (لا يَرَوْنَ فِيها
شَمْساً وَ لا زَمْهَرِيراً).انسان (76)، آيه 13: «نه آفتاب را در آنجا
مىبينند و نه سرما را». اين همانند آن سخن خداوند است [كه درباره شهيدان
نازل شده است]: (وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِى سَبِيلِ
اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ فَرِحِينَ
بِما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ).آل عمران (3)، آيه 169: «و مپندار
كسانى كه در راه خدا كشته شدهاند، مردگانند؛ بلكه آنان زندهاند و نزد
پروردگارشان روزى داده مىشوند».؛ بحارالأنوار، ج 6، ص 245.
امام سجاد(ع) در تفسير اين آيه ميفرمايد: «هو القبر و إن لهم فيه
مَعِيشَةً ضَنْكاً و الله إن القبر لروضة من رياض الجنة أو حفرة من حفر
النار»؛ «منظور از برزخ همان قبر است و براى مردگان در آن زندگى سختى است و
به خدا قسم قبر يا باغى از باغهاى بهشت است يا چاهى از چاههاى
آتش».بحارالأنوار، ج 6، ص 159؛ امام صادق(ع) نيز چنين تفسيرى از برزخ
دارند: «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بين الدنيا و الآخرة. و الدليل
على ذلك أيضا قول العالم(ع) والله ما يخاف عليكم إلا البرزخ؛ امام صادق
مىفرمايند: برزخ عبارت از قبر است كه همان عقاب و ثواب بين دنيا و آخرت
مىباشد. (آنگاه مرحوم مجلسى اضافه مىكند) دليل آن سخن عالم (امام موسى
كاظم(ع« است كه فرمودند: «به خدا قسم من بر شما تنها از برزخ مىترسم»:
(بحارالأنوار، ج 6، ص 218).