قسمت دوم پاسخ:

ب. جذابيت: در برنامه‏ريزى به كيفيت بيش از كميت بايد اهتمام داشت؛ مثلاً به جاى اينكه انسان تصميم بگيرد هر روز صبحگاهان يك جزء قرآن بخواند، مى‏تواند آن را حتّى به يك صفحه تقليل دهد؛ ولى كوشش كند تلاوتش در جاى خلوت، با حال و توجه كامل و تدبر و ژرف انديشى در معانى باشد. همچنين بكوشد نمازهايش را با حضور قلب و توجه بخواند.
ج. تدريج: از حداقل شروع كنيد؛ ولى در انديشه افزون سازى آهسته باشيد؛ مثلاً اگر از اول خواندن نماز شب بر او سخت است، بنا داشته باشد كه فقط يك ركعت وتر بخواند. پس از يك هفته دو ركعت شفع را هم اضافه كند و پس از مدتى هشت ركعت ديگر نافله شب را.
د. رعايت مراتب حال: در روند خودسازى بايد مرحله به مرحله پيش رفت و از اول نمى‏توان تمام مدارج كمال را يك مرتبه سپرى نمود؛ مثلاً بهتر است انسان ابتدا از انجام واجبات و تحفّظ بر شرايط و جزئيات آنها شروع كند و در كنار آنها به ترك محرمات بپردازد و همواره كوشش نمايد و بر نيفتادن در دام‏هاى شيطان و هواى نفس جديت به خرج دهد و پس از مدتى كه سراسر وجودش تسليم شد و ايمان را در روح و جسم غلبه داد، به انجام دادن مستحبات و ترك محرمات بپردازد. از اين مرحله به بعد، عنايات ربوبى رهرو و سالك را راهنمايى خواهد كرد ان شاء الله: «و الّذين جاهدوا فينالنهدينّهم سبلنا و ان الله لمع المحسنين ؛ و آنان كه در راه ما به جان و مال جهد و كوشش كردند محقّقا آنها را به راه خويش هدايت مى‏كنيم و هميشه خدا يار نكوكاران است.» (عنكبوت (29)، آيه آخر.)
ه. عزم و استوارى: پس از تنظيم برنامه، با اراده قاطع بر انجام آنها ايستادگى كند و نفس خود را از طفره رفتن و كسالت ورزيدن، با جديت تمام باز دارد.
و. استعانت و توسّل: براى موفقيت در امر جهاد اكبر از خداوند بزرگ، استمرار جويد و به ائمه اطهار متوسل شود.
ز. پيوسته از طريق اركان چهارگانه سلوك با خداوند مرتبط باشد (مشارطه، مراقبه، محاسبه، معاتبه و معاقبه).
ح. پيروى از الگوهاى راستين، ائمه اطهار و بزرگان اخلاق.
براى آگاهى بيشتر ر.ك: ملكى تبريزى، ميرزا جواد آقا، لقاء الله و اسرار الصلوه و المراقبات.
داشتن استاد اخلاق در پيشبرد انسان به قله معرفت و معنويت نقش ويژه اي دارد ولي بايد کمال توجه را داشت که انسان در دام مدعيان عرفان و کمال نيفتد و گول کساني را که با ادعاي عرفان و تصوف، بويي از معرفت و کمال نبرده و جوانان پاک دل و خداجو را به انحراف مي کشانند، نخورد. استاد اخلاق بايد شناخته شده و مورد اعتماد باشد و بايد از افراد خبره و مورد اطمينان سراغ او را گرفت. البته در صورت نبودن يا نيافتن چنين استادي از چند طريق مي توان جايگزين مناسبي براي آن بيابيد:
1. توسل دائم به ائمه(ع) به ويژه ولي عصر(عج) که هر هدايتي از مجراي ايشان انجام مي گيرد و هر لطفي به برکت ايشان شامل حال انسان مي گردد.

2. انس فراوان با قرآن کريم و تلاوت آن و آشنايي با ترجمه قرآن و تفسير آن و تدبر و انديشه در معاني عميق آن.
3. ارتباط پيوسته و ناگسستني با دعاهايي که مشتمل بر بلندترين معارف عاليه و بيانگر فضايل والاي اخلاقي مي باشد به ويژه دعاهايي مانند مکارم الاخلاق، دعاي خمسه عشر، کميل، مناجات شعبانيه و امثال اينها.
4. ارتباط و رفت و آمد با پاکان و انسان هاي باتقوا و خودساخته و علماي برجسته.
5. داشتن حالت مراقبه و محاسبه اعمال هنگام خواب که اين دو امر در راه کمال و بندگي خداوند داراي نقش کليدي مي باشند.
نکته مهمي که لازم به تذکر است اين است که در اعمال بايد توجه به کيفيت و اخلاص اعمال داشت نه کميت آن. مهم اين است که انسان در ميان جامعه و در عين اشتغال به کار و برنامه و مسؤوليت خود، به ياد خداوند باشد و از توجه به او غفلت نورزد وگرنه پناه بردن به غار و جنگل و گوشه نشيني و فاصله گرفتن از مردم و مسؤوليت ها کار دشواري نمي باشد. اين شيوه پيامبران(ع) و به ويژه پيامبر خاتم(ص) و خاندان پاک و گرامي اوست که در عين بودن با مردم و رسيدگي به امور و انجام وظايف شخصي و اجتماعي کمال توجه به خداوند را داشتند و دمي از ياد او غافل نبودند و پيروان خود را نيز به همين روش و سنت دعوت کرده اند.