با کمک خداوند متعال در مطالب قبلی مطالبی را در مورد استغفار بیان کردیم از جمله:اهمیت استغفار،فواید دنیایی استغفار،فواید آخرتی استغفار،و زمان استغفار.
سوال:آیا همین که گفتیم استغفر الله ربی و اتوب الیه گناهان ما بخشیده می شود؟
پاسخ: خیر استغفار کردن شرایطی دارد که عبارتند از:
1:پشیمانی از گناه:استغفار کردن و گفتن ذکر استغفر الله ربی و اتوب الیه زمانی گناهان انسان را به طور کامل از بین می برد،و همه آن منافعی که قبلا ذکر کردیم را دارد،که گفتن این جمله همراه با پشیمانی قلبی باشد همان گونه که از مولا و سرور متقیان امیر المومنین نقل شده است که حضرت فرمودند:
شخصی نزد امیر المؤمنین علیه السلام گفت:استغفر الله،امام علیه السّلام فرمود:مادرت به عزایت بنشیند،آیا مى دانى استغفار چیست؟استغفار مرتبه بزرگان است و آن اسمى است که بر شش معنى واقع است:1:پشیمانى بر گناهى که انجام شده است.
2:تصمیم بر ترک گناه:گناه مانند لکه های سیاهی است که روی پارچه سفید باشد.زمانی پاک کردن این لکه ها فایده دارد که انسان دوباره این پارچه را لکه دار نکند.
اگر فقط زبانا بگوید من این لکه را پاک می کنم ولی عملا کاری انجام ندهد مطمئنا این لکه باقی خواهد ماند،استغفار نیز همانند همان لکه پاک کن می باشد زمانی موثر است که در مرحله عمل انسان تصمیم بگیرد که دیگر آن گناه را انجام ندهد،همان گونه که امیر المومنین در ادامه روایت می فرماید:
استغفار یعنی این که تصمیم به بازنگشتن همیشگى به گناه داشته باشی.
3:ادای حقوق مردم:کسی که گناهش تعدی به حقوق مردم می باشد و او با گناهانی مانند کلاه برداری،اختلاس،رشوه،دزدی،و....حقوق دیگران را ضایع کرده است،استغفار زبانی برایش فایدهی ندارد و دردی را دوا نمی کند بلکه باید حقوق مردم راه ادا کند تا استغفار در او موثر باشد همان گونه که امیر المومنین در ادامه همان روایت می فرماید:
اگر گناه مربوط به پایمال کردن حقوق مردم بوده باید حقوق آنان را پرداخت،تا انسان خدا را در هنگام حساب با پاکى و بدون داشتن حق کسى بر گردنش ملاقات کند
4:محو کردن آثار جرم:گاهی گناه انسان این است که واجبات الهی را رعایت نکرده است،مانند این که اهل نماز نبوده است،یا اهل روزه نبوده است،یا اهل خمس و زکات نبوده است.استغفار زمانی این گناهان را از بین می برد که انسان قضای این عبادات را انجام دهد همان گونه که حضرت در ادامه این روایت می فرماید:
استغفار یعنی،قصد کردن به اداء و جبران هر فریضه اى که ترک و ضایع شده تا حقش اداء شود«قضایش بجا آورده شود
5:ادای حقوق خداوند:حق خداوند این است که با پاهایی عبادت شود که به سوی گناه نرفته باشد،با دستی عبادت شود که این دست در گناه فرو نرفته باشد،با زبانی عبادت شود که از آن گناهی صادر نشده باشد،با گوشی عبادت شود که تا کنون گناهی را نشنیده است،و انسان گناه کار باید جسمش را نیز برای خداوند تطهیر نماید به این صورت که امیر المومنین در ادامه روایت می فرماید:
استغفار یعنی:هر مقدار از گوشت بدن که از راه حرام و گناه روئیده شده باید به خاطر اندوه خوردن بر گناه انجام شده،آن گوشت را آب کرد تا جایى که پوست به استخوان چسبیده و دوباره گوشت تازه اى روئیده شود.
6:تلخ کردن کام نفس:مدت ها نفس با شیرینی گناه کام گرفته است و عاشق گناهان شده است و برای این که استغفار در انسان موثر باشد باید مدتی با انجام ندادن گناه کام نفس را با تلخی درمان نمود همان گونه که حضرت در ادامه روایت می فرماید:
بدن را باید از درد و رنج طاعت و اعمال خوب چشانید چنان که شیرینى گناه را چشیده است.در این هنگام است که مىتوانى بگوئى:استغفر الله
منابع:
ِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّ قَائِلًا قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فَقَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّیِّینَ وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَى تَرْکِ الْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَى الْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ حَتَّى تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَةٌ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى کُلِّ فَرِیضَةٍ عَلَیْکَ ضَیَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اللَّحْمِ الَّذِی نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى یَلْصَقَ الْجِلْدُ بِالْعَظْمِ وَ یَنْشَأَ بَیْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ کَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَةَ الْمَعْصِیَةِ فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّه«نهج البلاغه،حکمت 417»
