سوال:
آيا تمام افرادى كه در جهنم وجود دارند، پس از سپرى شدن مقدار عقوبت خود به بهشت مىروند يا هميشه در آتش مىسوزند؟نتيجه تحقيق نويسنده وبلاك راه فضيلت:همه كسانى كه وارد جهنم مىشوند، براى هميشه در جهنم نخواهند بود و تنها عده خاصى (مانند كافران) براى هميشه در جهنم خواهند بود.مكارم شيرازى، پيام قرآن، ج 6، ص 483. در آيات قرآن مجيد افراد يا گروههاى مختلفى - بالخصوص - به عنوان كسانى كه هميشه در عذاب جهنم خواهند بود و مخلد در آتش هستند، نام برده شده است؛ از جمله:
1. كافران، اعم از منكران خدا يا عالم آخرت يا مشركان و تكذيب كنندگان آيات الهى يا دشمنان خدا و پيامبر(ص) يا افراد مرتد؛آلعمران، 116 - اعراف 36 - بينه، 6 - توبه، 17 - بقره، 217 - آل عمران، 88 - فصلت، 28. 2. منافقاننسا، 140 - مجادله، 17.
3. آنان كه غرق در گناهاند و گناه سراسر وجودشان را احاطه كرده است.Vبقره، 81 - يونس، 27.
4. قاتلان و جانيان (مرتكبان قتل عمد).Vنساء، 93.
5. رباخواران.بقره، 275.
6. ظالمان و ستمگران.شورى، 42، 44، 45 - حشر، 17.
7. كسانى كه ميزان اعمالشان در قيامت سبك و بى ارزش باشد.مؤمنون، 102 و 103 - كهف، 105.
8. گنهكاران و سرپيچى كنندگان از دستورات خدا و رسول(ص).جن (72)، آيه 23؛ نساء (4)، آيه 14؛ زخرف (43)، آيه 74.
البته همه اين موارد در زمانى است كه فرد پيش از مرگ توبه متناسب با آن گناه نكرده باشد.
اما آنچه در جمع بندى بين آيات مذكور و ساير آيات قرآن و نيز به ملاحظه روايات مىتوان گفت، همان است كه شيخ مفيد فرمودهاند: «تمام علما اتفاق نظر دارند كه تهديد به خلود در آتش مخصوص كفار است و كسانى از اهل نماز كه داراى ايمان به خدا و اقرار به واجبات او دارند، هرگاه مرتكب گناهى بشوند، شامل[شان ]نمى شود»اوايل المقالات، ص 53.
قرينههاى فراوانى در خود آيات مذكور و نيز ساير آيات قرآن وجود دارد كه نشان مىدهد آيات ياد شده، ناظر به كسانى است كه گناهشان منتهى به كفر و انكار مبدأ يا معاد يا نبوت يا ضروريات دين مىشود، از جمله اينكه: (كأنما اغشيت وجوههم قطعا من الليل مظلما)؛ «گويى صورتهاى آنها با پارهاى شب تاريك پوشانده شد».يونس (10)، آيه 27.
با توجه به توصيف كافران به اين وصف در آيات 40 تا 42 سوره عبس، كه مقصود از اين گنهكاران. همان كافراناند.
در آيه 48 و 116 سوره «نساء» كه مىفرمايد: (ان الله لا يغفر أن يشرك به و يغفر مادون ذلك لمن يشاء)؛ «تنها مشركان [و كافران كه ملحق به مشركان است ]قابل بخشش نيستند و طبعا در جهنم خلود دارند، ولى گنهكاران ديگر قابل بخشش و آمرزشاند»آيت الله مكارم شيرازى، پيام قرآن، تفسير موضوعى، ج 6، صص 496 - 491.
براساس آيات و روايات، حقيقت آن است كه اگر آدمى، در مجموع رو به خدا داشته و خداخواه، مؤمن، و دوستدار حضرت رسول اكرم(ص) و اهل بيت(ع) باشد؛ ولى در اينجا خود را از آلودگىها و تعلّقات پاك نسازد، در قيامت با عذابها و فشارها رو به رو بوده و به طبقه اعلاى جهنم خواهد رفت كه اگر به باطنش بنگرى، بهشت خواهد بود. جهنم، اسفلالسافلين است كه عمقش نهايت ندارد و جهنميان راه گريزى از آن ندارند. مؤمن گناهكار، در اين جهنم موقت - كه موقفى براى اهل بهشت و باطنش نور و رحمت است - مدتى قرار خواهد گرفت تا بدين عذابها تطهير شود و به عالم نور قدم بگذارد. نگا: بحارالانوار، ج 8، ص 352 و 353، روايت 2.
براساس روايتى از امام صادق(ع)، انسانها در قيامت سه دستهاند:
1. يك دسته، كسانىاند كه در عالم حشر - آن گاه كه مردم درگير مواقف و عوالم حشراند - تحت سايه خداوند و در جوار قرب حق خواهند بود و نياز به طى آن عوالم و مواقف ندارند؛ چون آن مراحل را در اين دنيا پشت سر گذاشتهاند.
2. گروه ديگر انسانهايىاند كه بايد از حساب و عذاب و جهنم موقت بگذرند تا پس از تطهير و تسويه در عالم قيامت، به خدا برسند.
3. عدهاى ديگر انسانهايىاند كه چون مجموع وجودشان، رو به غير خدا داشته و در حال فرار از خدا بودهاند، به قعر جهنم فرو خواهند رفت. همان، ج 7، ص 183، روايت 31.
بنابراين عدهاى مستقيم، وارد بهشت و بهشتها مىشوند و هرگز از آن خارج نمىشوند؛ عدهاى پس از گذر از مواقف - از جمله جهنم موقت - وارد بهشت مىگردند. عدهاى نيز در جهنم جاودانه، جاى خواهند گرفت.